Świat się dynamicznie zmienia, a edukacja powinna nadążać za tymi zmianami. Polscy uczniowie często mają wiedzę i umiejętności, ale nie potrafią wykorzystać ich w praktyce. Reforma, która wejdzie w życie w 2026 roku, ma zmienić to podejście. W tym celu powstał wstępny profil absolwenta szkoły podstawowej. Co to jest i jakie obszary obejmuje? Wyjaśniamy! 

Polską szkołę czekają zmiany

Ministerstwo Edukacji Domowej zapowiedziało, że od roku szkolnego 2026/2027 roku polską szkołę czeka reforma oświaty, o której dyskutowano podczas IV Szczytu dla Edukacji. Ma ona obejmować nie tylko stworzenie nowych podstaw programowych, ale także całkowitą zmianę podejścia do nauczania. MEN chce m.in., aby przedmioty miały między sobą większe korelacje, a uczniowie kończyli szkołę z odpowiednią wiedzą, umiejętnością korzystania z tej wiedzy oraz z kwalifikacjami niezbędnymi do tego, by żyć i pracować w zmieniającym się świecie.

Profil absolwenta i absolwentki szkoły podstawowej

Na podstawie zapowiadanych zmian Ministerstwo Edukacji Narodowej (MEN) we współpracy z Instytutem Badań Edukacyjnych (IBE) opracowało wstępny profil absolwenta szkoły podstawowej, czyli opis kompetencji każdego ucznia i uczennicy kończących placówkę edukacyjną. Ich nabycie powinno stanowić cel procesu edukacyjnego osiągany poprzez współpracę szkoły ze środowiskiem domowym oraz przy poszanowaniu indywidualizmu każdego dziecka.

Profil absolwenta i absolwentki ma za zadanie pokazać:

• uczniom – po co się uczą
• rodzicom – czego mogą oczekiwać od szkoły,
• nauczycielom – jakie kompetencje powinni kształtować u uczniów, jaka wiedza jest do tego niezbędna i jakie wartości powinny przyświecać ich pracy z uczniami.

Profil absolwenta uwzględnia kluczowe kompetencje, jakie powinna posiadać każda osoba kończąca polską szkołę, aby bez problemu odnaleźć się w nieprzewidywalnej rzeczywistości. Wskazuje też na wymiary, jakie powinny być rozwijane w celu przystosowania absolwentów szkoły do funkcjonowania we współczesnym świecie społecznym, rodzinnym i gospodarczym. Obejmuje także dziedziny, po których osoby kończące polską szkołę powinny się sprawnie poruszać.

Co zawiera profil absolwenta szkoły podstawowej?

W centrum profilu absolwenta i absolwentki znajdują się podstawowa wiedza i umiejętności, które będą przydatne we współczesnym świecie – także tym cyfrowym. Jak podstawową wiedzę należy rozumieć najważniejsze fakty, pojęcia i teorie, natomiast jako podstawowe umiejętności – mówienie, pisanie, czytanie czy rozumowanie matematyczne.

Profil absolwenta dzieli się na 3 wymiary: kompetencje, obszary kształcenia oraz sprawczość.

Wśród kluczowych kompetencji wymieniono:

• kompetencje poznawcze, czyli krytyczne myślenie i rozwiązywanie problemów,
• kompetencje społeczne, czyli współpraca i komunikacja,
• kompetencje osobiste, czyli zarządzanie sobą i uczenie się oraz dbanie o dobrostan.

Jako najważniejsze obszary kształcenia IBE wskazuje:

• matematykę,
• język polski,
• języki obce,
• przyrodę, 
• kulturę i sztukę,
• zdrowie i ruch,
• historię i społeczeństwo,
• technologię.

Profil absolwenta kładzie nacisk również na sprawczość, czyli element, który odróżnia profil polskiego absolwenta od zagranicznego. Pod pojęciem sprawczości należy rozumieć:

• aspiracje,
• przekonanie o własnej skuteczności,
• odporność psychiczna,
• tożsamość i poczucie przynależności.

W profilu absolwenta i absolwentki wyróżniono również wartości, jakie powinny przyświecać podczas procesu edukacyjnego. Są to odpowiedzialność, szacunek, sprawiedliwość, prawda, dobro, solidność i piękno.

Obecnie trwają konsultacje społeczne, a po ich zakończeniu i ustaleniu ostatecznej wersji profilu absolwenta planowane są zmiany w podstawach programowych oraz organizacji procesu nauczania, które będą stopniowo wprowadzane w kolejnych latach.

Jak rozwijać kluczowe umiejętności absolwenta w edukacji domowej?

Profil absolwenta i absolwentki szkoły podstawowej dotyczy również uczniów, którzy realizują obowiązek szkolny w edukacji domowej. Swoje kompetencje rozwijają jednak nie w szkole, a w domu pod okiem rodziców. Do ich zadań należy zadanie o to, by dziecko nabyło odpowiednią wiedzę i umiejętności przydatne we współczesnym świecie. Jak to zrobić?

Rozwój kompetencji

• Kompetencje poznawcze – krytyczne myślenie i rozwiązywanie problemów można rozwijać poprzez projekty, eksperymenty i analizowanie rzeczywistych wyzwań, np. można zwrócić uwagę dziecka na problem zanieczyszczenia środowiska i nauczyć je segregacji śmieci czy wybrać się wspólnie na sprzątanie otoczenia.
• Kompetencje społeczne – współpraca i komunikacja mogą być ćwiczone podczas spotkań z innymi dziećmi w grupach edukacji domowej, zajęć pozalekcyjnych lub wspólnych projektów rodzinnych, takich jak organizowanie wydarzeń czy wycieczek.
• Kompetencje osobiste – zarządzanie sobą i uczenie się samodzielności są naturalnymi elementami edukacji domowej, gdzie dzieci uczą się planować swój czas, ustalać cele i monitorować postępy. Dbanie o dobrostan rozwija się poprzez równowagę między nauką a odpoczynkiem oraz bliskie wsparcie emocjonalne ze strony rodziców.

Rozwój obszarów kształcenia

Edukacja domowa umożliwia swobodny rozwój obszarów kształcenia. W tym trybie nauczania dziecko uczy się gdzie i kiedy chce. Takie indywidualne podejście do nauki pozwala na zdobywanie wiedzy we własnym tempie, bez stresu, presji ocen czy porównywania się z innymi. Dziecko może korzystać z dowolnych materiałów edukacyjnych, takich jak książki, podręczniki, gry, materiały audio i wideo czy ćwiczenia interaktywne. 

Dla przykładu, w obszarach takich jak matematyka i języki obce, możliwe jest dostosowanie poziomu trudności zadań do aktualnych umiejętności ucznia, co wspiera jego efektywny rozwój. W przypadku przedmiotów przyrodniczych można organizować zajęcia terenowe czy doświadczenia, a zdrowie i ruch promować poprzez codzienną aktywność fizyczną, np. zajęcia sportowe, spacery czy taniec.

Rozwój sprawczości

Edukacja domowa sprzyja budowaniu aspiracji i przekonania o własnej skuteczności, gdy dziecko widzi efekty swojej pracy i ma możliwość eksplorowania swoich pasji. Bliska relacja z rodzicem pomaga kształtować odporność psychiczną, dzięki wsparciu w radzeniu sobie z trudnościami i budowaniu pewności siebie. Tożsamość i poczucie przynależności mogą być rozwijane przez angażowanie się w lokalne społeczności, grupy edukacyjne czy realizowanie projektów opartych na wartościach rodzinnych i kulturowych. Taki tryb nauczania daje dziecku przestrzeń do odkrywania, kim jest i jakie ma możliwości, w atmosferze akceptacji i wsparcia.

Jeżeli chcesz mieć większy wpływ na to, jak rozwija się Twoje dziecko, edukacja domowa może okazać się dobrym wyborem. Weź udział w rekrutacji do Centrum Nauczania Domowego, a skontaktujemy się z Tobą i opowiemy o szczegółach. 

Bibliografia: 

• Instytut Badań Edukacyjnych, 2024, Profil absolwenta i absolwentki, <https://ibe.edu.pl/pl/profil-absolwenta-i-absolwentki> [dostęp: 30.12.2024]
• Sewastianowicz M., 2024, Uczeń ma wiedzę i kompetencje, ale nie umie z nich skorzystać, <https://www.prawo.pl/oswiata/profil-absolwenta-polskiej-szkoly,527541.html>  [dostęp: 30.12.2024]