Czym są kompetencje przyszłości i dlaczego są tak ważne dla naszych dzieci?

Rynek pracy dziś i jutro

Kompetencje przyszłości to twarde i miękkie umiejętności, które będą pożądane na przyszłym rynku pracy przez pracodawców. 

Większość profesji, które wykonywaliśmy kilka lat temu nie istniała w 1940 roku. OECD prognozuje, że 65% dzieci rozpoczynających obecnie edukację będzie pracować w zawodach, które jeszcze nie istnieją.

Przejście z gospodarki rolniczej do przemysłowej zajęło nam kilkaset lat, z przemysłowej do tej opartej na usługach – kilkadziesiąt lat. Mówi się, że przejście do gospodarki w pełni opartej na technologiach, które ma obecnie miejsce, wydarzy się w ciągu 10-15 lat.

Zmiany demograficzne i trendy społeczno-ekonomiczne, takie jak nowe technologie informacyjne i komunikacyjne, rozwój techniki, digitalizacja, automatyzacja, sztuczna inteligencja, zmiany klimatyczne, starzenie się społeczeństwa, migracje, czy też zmiany pokoleniowe będą kształtować rynek pracy. Jak? 

McKinsey Global Institute ocenia, że do 2030 roku praca od 400 do 800 milionów osób może zostać zautomatyzowana. Mówi się, że sztuczna inteligencja może mieć wpływ na aż 300 mln miejsc pracy, a technologia AI ma przyczynić się w ciągu najbliższych lat do zwiększenia globalnego PKB o 7%. Prognozuje się, że zapotrzebowanie Polski na specjalistów zajmujących się sztuczną inteligencją wyniesie 200 tys. 

Szacunków jest wiele. Prawdą jest jednak, że nikt dzisiaj nie ma pewności, jak wyglądać będzie rynek pracy w 2050 roku, ale wiemy, jakie umiejętności będą na nim niezbędne.

Kluczowe umiejętności

Komisja Europejska wymienia 8 obszarów, które odegrają istotną rolę w edukacji dzieci przez całe życie, a są to: 

• umiejętność rozumienia tekstu czytanego i pisanego, operowania informacją i jej tworzenia (ang. “literacy”)
• kompetencje cyfrowe i umiejętność korzystania z technologii
• kompetencje związane z obszarem STEM (matematyczne, przyrodnicze, inżynieryjne) 
• kompetencje interpersonalne i te związane z nauką przez całe życie 
• kompetencje w zakresie przedsiębiorczości 
• wielojęzyczności 
• wielokulturowości i wyrażania siebie 
• kompetencje obywatelskie

Pracodawcy z kolei w badaniach pracodawców wymieniają 15 najistotniejszych umiejętności, które powinien posiadać pracownik. Wśród nich znajdziemy między innymi:

• Myślenie analityczne i innowacyjne
• Uczenie się i strategie uczenia się
• Rozwiązywanie problemów
• Myślenie krytyczne i analityczne
• Kreatywność, oryginalność i inicjatywa własna
• Przywództwo i umiejętność wywierania wpływu społecznego
• Korzystanie z technologii i jej monitorowanie 
• Kreowanie i projektowanie technologii, programowanie
• Inteligencja emocjonalna

Mimo, że nie istnieje jedna uniwersalna lista kompetencji przyszłości, da się zauważyć umiejętności, które pojawiają się w zestawieniach najczęściej. Należą do nich: 

• myślenie algorytmiczne i myślenie komputacyjne, które opiera się na myśleniu logicznym i analitycznym, czyli umiejętność rozkładania problemu na mniejsze cząstki, rozpoznawanie prawidłowości i eliminowanie elementów mniej istotnych 
• myślenie kreatywne, twórcze
• myślenie krytyczne i krytyczne rozumienie mediów – umiejętność uzasadniania tez w oparciu o wiarygodne źródła jak i rozpoznawanie fałszywych i niepewnych informacji
• gotowość do nabywania wiedzy przez całe życie
• zdolność adaptacji do zmieniającego się jutra
• umiejętność odpowiedzialnego korzystania z nowych technologii, ale też ich projektowania i kreowania

Warto przy tej okazji nie zapominać o umiejętnościach interpersonalnych. Już dzisiaj kompetencje miękkie zwiększają szanse zatrudnienia i prawdopodobieństwo wyższych zarobków. Czym większa interakcja z technologią, tym większa potrzeba umiejętności miękkich polegających na zrozumieniu i współpracy z drugim człowiekiem. Komunikacja w zespole, przedstawianie i argumentacja swojego zdania, poszukiwanie kompromisów, umiejętność negocjacji i aktywnego słuchania drugiego człowieka to tylko niektóre z umiejętności społecznych, które będą zyskiwać na znaczeniu.

Kompetencje a technologia

Kompetencje pożądane na rynku pracy zmieniają się, bo zmienia się rynek pracy. Rynek pracy zmienia się, bo zmienia się świat. Technologia ma duży wpływ na wszystkie te zmiany. Od technologii nie uciekniemy. Technologia sama w sobie nie jest zła ani dobra. Kluczowe jest to jak decydujemy się z niej korzystać. Istnieje różnica pomiędzy korzystaniem z technologii, które pogłębia cyfrozę – uzależnienie od urządzeń elektronicznych a tym, które sprzyja rozwojowi i nauce. 

Cezary Graf, ekonomista, bloger i doradca finansowy mówi: “Społeczeństwo przyszłości będzie się dzieliło przede wszystkim na dwie grupy: tych, którzy będą umieli kontrolować dostęp do mediów – osoby te będą wykorzystywały te urządzenia i programy do samorozwoju, pozyskiwania wiedzy umożliwiającej im poprawę swojej sytuacji ekonomicznej i życiowej, oraz tych, którzy przez większość czasu będą przewijali w przeglądarce lub na portalu społecznościowym nieistotne treści.”

Wraz z rozwojem technologii będzie wzrastać potrzeba jej odpowiedzialnego wykorzystania w sposób twórczy. Nie ma wątpliwości, że dostęp do aktualnej, wartościowej, wiarygodnej wiedzy, jak i zrozumienie, jak działa technologia i jak z niej korzystać w celach edukacyjnych pozwoli iść młodym ludziom z duchem czasu i zdobyć wykształcenie zgodne z wymaganiami współczesnego świata. Z drugiej strony brak takiej wiedzy i takich umiejętności może wykluczyć i zmarginalizować.

Dlaczego kompetencje przyszłości są tak ważne dla naszych dzieci?

Kompetencje przyszłości  pomogą naszym pociechom odnaleźć się w zmieniającym się środowisku, w szkole, w życiu codziennym jak i dobrze przygotować się do przyszłej wędrówki po świecie zawodów. Zwiększą szanse na znalezienie stabilnego, dobrze płatnego zajęcia, które będzie społecznie istotne i przyniesie wewnętrzną satysfakcję.

Już dzisiaj odchodzi się powoli od postrzegania pracy w kontekście jednego wykonywanego zawodu na rzecz rozwijania w sobie zestawu kompetencji, który pozwoli nam się dokształcać, zdobywać nowe kompetencje, a także przekwalifikowywać się i przebranżowić – wszystko po to, aby jak najlepiej móc na bieżąco dostosowywać się do zmieniających się oczekiwań na rynku pracy. “Forbes” wskazuje, że pokolenie naszych dzieci będzie zmieniało pracę kilkanaście razy w ciągu swojego życia. Pracę – w dzisiejszym rozumieniu tego słowa. Będzie to prawdziwa wędrówka po świecie zawodów oparta na poszerzanym zestawie potrzebnych kompetencji. 

Jak i kiedy rozwijać kompetencje przyszłości?

Nasi dziadkowie powtarzali nam, że człowiek uczy się przez całe życie. Dzisiaj tę gotowość do nabywania wiedzy i rozwoju swoich kompetencji przez całe życie i w każdym kontekście nazywamy life-long learning. Uczyć się można zawsze i wszędzie, podobnie jak zdobywać i rozwijać kompetencje przyszłości. 

Nowoczesna edukacja, Edukacja 4.0, opiera się na edukacji w różnych kontekstach. Uczymy się nie tylko w szkolnej ławce. Uczymy się ze świata: w edukacji domowej, na kursach, na dworze, ze znajomymi, podróżując, jadąc na rowerze czy śpiewając pod prysznicem. Często uczymy się nie wiedząc, że się uczymy. Spontanicznie, mimowolnie, nieświadomie, “przy okazji” (edukacja nieformalna).

Uczymy się lepiej, kiedy coś nam się podoba, kiedy mamy potrzebne wsparcie i kiedy jesteśmy zaangażowani. 

Gotowość do ciągłego doskonalenia umiejętności i zdobywania nowej wiedzy przez całe życie jest kompetencją przyszłości samą w sobie. Personalizacja nauczania, w tym potrzeby dostosowania strategii i metod uczenia do każdego ucznia indywidualnie będą coraz większe. Chęć łączenia edukacji z naturalnymi zainteresowaniami dzieci, odkrywanie ich pasji, uczenie tego, czego dzieci lubią się uczyć w środowisku dla nich angażującym i bezpiecznym będzie sprzyjało różnorodności w harmonogramie nauczania. Praca w grupie pozwoli na ćwiczenie umiejętności społecznych. Praca zdalna pomoże nauczyć się efektywnie działać w środowiskach wirtualnych, ze świadomym i wypracowanym zachowaniem potrzebnej równowagi pomiędzy czasem spędzonym przed ekranem i czasem poza nim.

Na naszych kursach w GoITeens Polska kompetencje przyszłości rozwijamy ucząc dzieci i młodzież programowania w świecie Minecraft. Odkrywamy talenty młodych ludzi i przekuwamy je w wartościowe umiejętności, które pomogą im w szkole i na przyszłym rynku pracy. Podczas bezpłatnej lekcji próbnej pokazujemy rodzicom i dzieciom, że w grę można nie tylko grać, ale też ją programować. Poczucie sprawczości, perspektywa bycia współtwórcą technologii, a nie tylko jej konsumentem, okazja do rozwoju cennych kompetencji, a także przyjemna atmosfera w zaangażowanej grupie rówieśników nadają nauce programowania zupełnie inny wymiar. Więcej informacji znajdą Państwo na: www.goiteens.pl/minecraft

{Materiał powstał we współpracy barterowej z GoITeens Polska}

Źródła:

1. https://www.weforum.org/reports/the-future-of-jobs-report-2020/
2. https://education.ec.europa.eu/focus-topics/improving-quality/key-competences
3. https://mapakarier.org/blog/47/kompetencje-miekkie-wez-je-na-warsztat
4. https://mapakarier.org/blog/43/przyszlosc-rynku-pracy-zawod-czy-kompetencje/ 
5. https://www.parp.gov.pl/component/content/article/58357:do-2025-r-polska-bedzie-potrzebowac-ok-200-tys-%20specjalistow-zajmujacych-sie-sztuczna-inteligencja 
6. parp.gov.pl/storage/publications/pdf/RAPORT_NSI_7_2019.pdf
7. https://www.key4biz.it/wp-content/uploads/2023/03/Global-Economics-Analyst_-The-Potentially-Large-Effects-of-Artificial-Intelligence-on-Economic-Growth-Briggs_Kodnani.pdf 
8. https://przemysl-40.pl/index.php/2017/12/12/2030-automatyzacja-a-rynek-pracy/ 

wróć